Gerdo toch niet de jongste !

Een-en-dertig burgemeesters, van 1824 tot nu

Gerdo van Grootheest werd vrijdag 9 juni 2017 geïnstalleerd als burgemeester. Culemborgs eerste burgemeester van Groen Links. Met zijn 38 jaar nog tamelijk jong. Klein van stuk ook, maar – als we de kranten mogen geloven – een stevig bestuurder. En als ‘eerste burgemeester’ tevens: getrouwd met een man als levenspartner.

Hendrik Paulus van Heijst

Tamelijk jong is echter nog niet: de jongste ! Die titel blijft voorbehouden aan Hendrik Paulus van Heijst (1788-1831), Culemborgs allereerste ‘eenhoofdige’ burgemeester die in 1824 werd benoemd. Vóór hem waren er twee (!) burgermeesters.
Van Heijst was destijds 36 jaar, maar hij was ook al vier jaar burgemeester (hij begon dus op zijn 32-ste). In 1820 was hij benoemd als ‘tweede burgemeester’, naast de ‘eerste burgemeester’ notaris Hessel van der Meer. Die twee wisselden daarna elk jaar stuivertje. Van Heijst werd dus in 1821 ‘president-burgemeester’ en in 1823 was hij dat opnieuw. Als zittend burgemeester werd hij in 1824 aangesteld als enige burgervader, met naast hem twee wethouders.

Aan die jongste burgemeester Hendrik Paulus van Heijst mag Gerdo van Grootheest als ‘bijna jongste burgervader’ zich zeker spiegelen, want Van Heijst was een krachtige burgemeester en ook uiterst geliefd. Hij stierf helaas jong, nog pas 43 jaar oud.
Van Heijst kwam uit de lokale burgerij. Hij was in 1820 getrouwd met Adriana Graevestein, een dochter van voormalig stadssecretaris Willem Carel Graevestein en burgemeestersdochter Adriana Kleijnhoff. Zijn eigen ouders en ook zijn grootvader waren ‘bankhouders’: zij pachten de stedelijke Bank van Lening. Vader Bernardus was verder hoogdijkheemraad.
Hendrik Paulus werd in 1830 notaris; hij overleed echter op 9 september 1831; zijn vrouw was toen twee maanden zwanger van hun zevende kind, dat in februari daarop geboren werd.

Dat Van Heijst geliefd was blijkt wel uit de herdenkingsrede, uitgesproken door de oudste wethouder Willem Johan Alpherts in de gemeenteraadsvergadering van 28 september 1831.
De typeringen door de stadsgeneesheer zijn beeldend: ‘in zijn huisgezin’ een ‘tederlievend echtgenoot en vader’; in zijn overige betrekkingen ‘de algemeen geliefde vriend, welmeenende raadgever en deelnemende leidsman’. Kortom iemand die door zijn ‘algemeene bereidwilligheid, gedienstigheid en raad’ de ‘toegenegenheid en liefde onzer ingezetenen’ verworven had.
Alpherts was ook ‘medicinae doctor’ en had het ‘treurig afsterven’ van de burgemeester ‘in het best van zijnen leeftijd’ dus waarschijnlijk van nabij meegemaakt. Toen Van Heijst in 1830 als notaris was benoemd, had Alpherts hem al even vervangen. Kort slechts, want het was de ‘eenparige wensch van Culemborg’s ingezetenen’ geweest dat Van Heijst opnieuw door de Koning tot burgemeester zou worden aangesteld, wat dan ook geschiedde.
Hendrik Paulus van Heijst was Culemborgs eerste burgemeester in de functie zoals we die nu nog kennen, als voorzitter van een college van B & W.

Een compleet overzicht

Hieronder vind je een overzicht van alle burgemeesters die sindsdien zijn aangetreden.
Een eerste versie hiervan stond in de ‘actuele dageditie’ van de Culemborgse Courant van zaterdag 9 april 1990, die verscheen daags nadat Mieke Bloemendaal-Lindhout Culemborgs eerste ‘vrouwelijke’ burgemeester was geworden. Het bijbehorende artikel staat elders op deze website.

Een tweede, verbeterde versie verscheen in 1995 in het boek ‘Gemeentehuizen in Gelderland’. Hierin staat ook een beschrijving van de geschiedenis van het Culemborgse stadhuis van de hand van Theo van Kessel. De lijst van burgemeesters in dat boek begint in 1811, toen in het – in 1810 bij Frankrijk ingelijfde – ‘Koninkrijk Holland’ naar Frans model een ‘Maire’ werd aangesteld.

De ontbrekende schakel : een overzicht van de burgemeesters tussen 1811 en 1824, in 1993 opgesteld voor het bovengenoemde boek, tref je in PDF-vorm aan als bijlage bij dit artikel.
In de bijlage zijn – in het kort – ook de in die periode optredende wisselingen in de gemeentelijke bestuursvorm vermeld.

Hieronder staan in een geheel bijgewerkte lijst alle 31 burgemeesters die Culemborg sinds 1824 heeft gekend.

 

---

 

Alle Culemborgse burgemeesters van 1824 tot nu